Aktüel Dünya

Haber Nedir? Haberleri Bir Bilim İnsanı Gibi Nasıl Okuyabiliriz?

Her gün dünyada savaşlar, isyanlar, tüketiciyi dolandırmalar, yarışmalar, aile içi şiddet, bilimsel gelişmeler, politik demeçler ve insan sevinçleri ve kederleri yaşanıyor. Ancak elbette bunların tümü haberlerde karşımıza çıkmıyor. Aslına bakarsanız kitle iletişim araçlarının içeriği çoğu zaman yüksek reyting ve kazanç yakalamak için hoşa gi­den şeylerden oluşturulmak zorundadır. Haber programları yetkilileri buna uygun olarak hangi olayla­rın yayında yer alacağına karar verirken kararlarını, kısmen eldeki malze­menin eğlendiriciliğine göre verirler.

Bunun sonucunda da futbol maçları gibi hareket dolu olaylar satranç maçları gibi sesiz olaylara göre televizyonda çok daha fazla karşımıza çıkar. İsyanlar, bombalamalar, kaçırmalar, depremler, katliamlar ve diğer şiddet dolu eylemler de birbirlerine yardım eden insanlar ve­ ya şiddeti önlemek için çalışan insanlar hakkındaki hikayelerden çok daha fazla yer bulur basında.

İyi Bir Haber Hikayesinin Özellikleri Nelerdir?

Muhabir­ler ve editörlerin bir haberi hazırlamak ve yayınlamak için çok az zamanları vardır. Ve genelde haberin çarpıcı olması için kendilerinden şu tarz hikayeler aramaları beklenir. (1) Konu yeni ve güncel olmalıdır. (2) Bir çatışma veya skandal içermelidir. (3) Garip ve sıra dışı olaylarla ilgili olmalıdır. (4) Tanı­dık veya ünlü insanların başına gelen olaylarla ilgili olmalıdır. (5) Dramatize etmeye uygun olmalıdır. (6) Kısa bir zamanda iletilebilmelidir. (7) Görsel unsurları içermelidir (özellikle televizyon için) ve (8) O an haberlerde veya toplum­da öne çıkan bir temaya uygun olmalıdır.

Gerçek habere erişme sıkıntımız sadece yukarıdaki maddeler ile sınırlı değildir. İşin içine bir de özellikle sosyal medya aracılığı ile yayılan sahte haberler karışır. Tüm bunların sonucunda da kafa karıştırıcı, çelişkili bilgilerle dolu haber bombardımanına uğramış bir biçimde kendimizi buluruz.

Yakın zamanda yapılan bir çalışma, 520 akademik makaleyi ve bulgularını bildiren medya makalesini analiz etti. Çalışmanın amacı, bilimsel bilginin medya aracılığıyla araştırmacılardan kamuoyuna nasıl sunulduğunun izini sürmekti. Sonuçta tahmin edebileceğiniz gibi, bilimsel bilginin yeniden üretilme, yorumlanma ve çeviri hataları nedeniyle anlam yitirdiği ortaya çıktı. Bu araştırmanın da ortaya koyduğu gibi, haber okuyucularının bu gibi durumları fark etmesi önemlidir.

Medyada en çok çarptırılan haberler genelde fareler üzerinde yapılan deneysel çalışmalardan elde edilen bulguların, insanlar için de aynı sonucu verecek gibi aktarılması ile ilgilidir.

Sahte Haberlere Karşın Bir Bilim İnsanı Gibi Nasıl Düşünülür?

1- Kaynakları İnceleyin

Kulaktan kulağa oyununu anımsarsınız. Bir cümle çoğu zaman ilk ağızdan çıktığı gibi son kişi tarafından anlaşılmayacaktır. Aynı durum habercilikte de geçerlidir. Yapılması gereken ilk şey, bir haber kaynağının neyi anladığına veya sunmayı seçtiğine bağlı olarak, orijinal kaynaktan bilgilerin farklı yorumlanabileceğinin, değiştirilebileceğinin ve hatta tamamen göz ardı edilebileceğinin farkında olmaktır.

Daha önce hiç duymadığınız bir kaynaktan bir haberle karşılaşırsanız, biraz araştırma yapın! Okumakta olduğunuz yazıda, orijinal kaynağa verilen referansları kontrol edin. Şayet mümkün ise, ilk araştırmayı inceleyin. Gerçekleşen olay ve size aktarılanlar arasında tutarlılık olup olmadığına bakın. Makaledeki argümanların, araştırmayı yapan bilim insanlarından mı yoksa makale yazarından mı geldiğini anlamaya çalışın.

Okuduğunuz sayfanın web adresini kontrol edin. Şirket adlarındaki yazım hataları veya “.com” veya “.net” yerine “.infonet” ve “.offer” gibi garip görünen uzantılar, kaynağın şüpheli olduğu anlamına gelebilir. Ayrıca sahte haberler ve “alternatif gerçekler” yayan kişilerin bazen resmi görünen ancak olmayan web sayfaları veya “değiştirilmiş” görüntüler oluşturduklarını unutmayın. İpucu: Snopes, Teyit gibi güvenilir doğrulama siteleri, kulağa gerçek sahte haberleri ayırt etmenizde yardımcı olabilir.

2- Eleştirel Bir Zihniyet Geliştirin

Özellikle, abartılı biçimde aktarılan ve şaşırtıcı iddialarda bulunan haberlere dikkat etmelisiniz. Bu tür olağanüstü iddialar, olağanüstü kanıtlar gerektirir. Gelgelelim, bu aradığınız kanıtlar çoğu zaman haberin içinde bulunmamaktadır. Kendinize şunu sorun: “Bu hikaye neden yazıldı? Beni belirli bir bakış açısına ikna etmeye mi çalışıyor? Bana belirli bir ürün mü satıyor yoksa başka bir web sitesine tıklamamı mı istiyor? “.Haberin başka kaynaklarda da yer alıp almadığını kontrol edin. Eğer, yalnızca bir haber kaynağı “inanılmaz bir gelişmeyi” anlatıyorsa, biraz daha şüpheci yaklaşmanızın zamanı gelmiş olabilir.

3- Yazarına Bakın

Saygın haber platformları yazıyı hazırlayan kişinin adını verir. Bu kişileri araştırıp yetkinliklerini kontrol edin. Başka konuları nasıl ele aldıklarını görmek için diğer çalışmalarını okuyun. Hiçbir yazar ismi olmayan bir web sitesi, sahte haber yayma potansiyeline sahiptir. Araştırmayla ilgili makalede sunulan ayrıntıların ne kadar kesin ve net olduğunu kontrol edin. Bir deneyin belirli bir gerçeği kanıtladığının söylenmesi, gelecekte bir şeyin olabileceğinin söylenmesinden çok daha önemlidir.

4- Fotoğraflara İnanmayın

Görüntüler üzerinde oynamak kolaydır. Birçok fotoğrafın orijinalini Google’dan tersine görüntü arama (reverse.photos) yaparak bulabilirsiniz. Bu arama fotoğrafların, ekran görüntülerinin ve daha nicesinin orijinalinin yayınlandığı yeri ve tarihi gösterir. Görüntüler ayrıca yüzde 100 doğru olsa bile yanlış bağlamda kullanılmış da olabilir. Örneğin, bir sahili kaplayan çöplerin fotoğraflarının, yakın zamanda iddia edilen olay kaynaklı değil, farklı bir kumsaldan veya 10 yıl öncesine ait olması mümkündür.

Evet kabul yukarıda listelenen maddeler belki biraz zaman alıcı. Ancak unutmayın. Yalan söylemek kolaydır. Gerçeği aramak ise zaman alır. Bazen gerçek kurgudan daha tuhaftır, ancak çoğu zaman saçma görünen hikayeler sahte haber kaynaklarından gelir. Bir hikayeyi paylaşmadan veya araştırmanızda alıntı yapmadan önce, gerçek olup olmadığını anlamak için biraz zaman ayırın. Bir haber okurken bu şüpheci bakış açısını geliştirmek çoğu zaman harcadığınız zaman değecektir.

EB / Aktüelsanat

portal için içerik derleyici
Yazarın bir önceki yazısı
Kapalı
Başa dön tuşu

Reklam Engelleyici Algılandı

Reklamı engelleyerek iyi yapmışın, yazıya odaklanmakta fayda var.