1917 – 2017’e Ekim devriminin 100 yıl dönümüne doğru:
Çerniçevski, Dostoyevski, Feuerbach ve Nazım arasında DİALOG
Çerniçevski
İyi olanlar güçlü olunca kötü olanlar kötü olmaya gerek duymayacaklar. O zaman artık kötü olmalarına gerek kalmadığını onlarda görmüş olacaklar. Çünkü onlar iyilik yapmanın, iyi insan olmanın dezavantajlı olduğunu yaşadıkları için iyilik yapmıyorlar. İyilik yapmanın dezavantajlı değil, avantajlı olduğunu gördükleri zaman iyiliğin kötülükten daha iyi olduğunu görmüş ve iyi olmayı sevmiş olacaklar.
İnsancıllığın her başka dürtünden daha güçlü olsun daima. Yani yapmak istediklerinde bir çelişki yaşarsan içinde, anlık arzunu tatmin etme yerine tüm kişiliğine daha yararlı olanı seç. Tüm hayat felsefesi bundan ibarettir; kısacası dürüst ol. Bu basit kuraldır tüm egitimin sonucu, mutlu bir hayata varmanın tüm şartlarının aslı budur. Herkes kendi avanatjını bu anlamda güderse özgür insan ve dayanışmacı özgür toplum oluşur.
Dostoyevski
İnsanın iyi olduğunu veya her zaman iyilikler yapması gerektiğini nerden çıkarttınız? İnsanın özü her zaman iyi davaranan bir varlıkla uyuşmaz. Arada kötülükler yapmazsa, hayatı heycansız olur, yani hayat olmaz. Bırakın yeni insan, yeni toplum oluşturmayı. Doğa kanunları, akıl mantık diyorsunuz. Doğrudur, doğa kanunları, mantık, akıl var ve bunları esas alırsanız, insanın kendi çıkarları için başka bir sonuca varmaması gerekir. Elbette 2×2=4 eder. Ama doganın bu matematiksel doğrusunun insan içinde geçerli olduğunu nerden bilrisiniz? İnsan için böyle peşin peşin bilinen sonuç korkunçtur. 4 bitiştir, ölümdür. Oysa insan yaşamak ister. 2×2=5 olamsını ister. Çünkü 2×2=5’de hayat var 2X2=4’de zorunlu sonuç ölüm var. Düşündüğünüz toplum böyle belli bir şeyse, bir tuğla koymaya değmez. Tam tersine engellenmelidir.
Feuerbach
Dostojevski’nin insan algısı doğrudur maalesef. İnsanın kendinde aşması gerekn bir nokta var. İnsanın 2×2=4 formülünü kabullenmemesini sağlayan bir travma var. Dostojewskinin dediği gibi baştan bilinen ve mutlak olan sonuçtur. Bitiştir, ölümdür. Bu böyle olursa yaşamanında, yani dünyaya gelmeninde anlamı olmaz onun için. Bunu kabullenmek doğaya bağımlılığı kabullenmek olur. Bu ise insan için zordur. Çünkü yaşam sınırlıdır, ölümlüdür ve insan doğanın bu kanunundan kurtulamayacağını bilmesine rağmen, asla kabullenemediği doğaya bu bağımlılığının tarvamsına sahiptir. Mutlaka ve mutlaka doğayı yenmesi gerekir, yani doğa kanunlarını red etmesi, aşması, sonucun mutlak olamamsı gerekir. Sonsuz yaşayabilmesi, ölümsüz olabilmesi için 2×2=4 olmamalıdır 5 olmalıdır. Bu nasıl olur derseniz, bunu insan bir sihirle, yani gerçeği mümkün olmayan bir formülle başarabilir, kendisini yaratanın doğa değil, doğayıda yaratanın birisini yaratması gerekirki, o fikrindeki ise kendine daimi yaşamayı sağlamalı 2 X 2=4 değil 5’i oluşturmalı, yani rasyonel olmayanı, tanrıyı. Böylece insan doğaya üstün bir şeyi, doğayı yönlendirebilen, doğaya gerektiği zaman sınrılar koyabilen, doğa kanunlarını aşan ve doğayı istediği zaman yok edebilen birini yaratmış insan, ölümü aşabilmiş, doğayı feth etmiş, doğaya kötülükler yapmayı becermiş. Kendini yaratanına kötülükler yapan varlık haline gelmiş insan. Bu travmayı aşmadığı sürece insandan iyi olmasını bekleyemzsiniz.
Nazım
Evet Çerniçevski’nin kastettiği insan eğitim düzeyi artmış olan aydınlanmış olan insandır. Çocukluk ve ergenlik çağını aşmış, ermiş olan insandır. İnsan ne zaman yaşamın ölümlü olduğunu, doğanın yaratan olduğunu, ona egemen olmaması, kanunlarına aykırı davranmaması, onun sadece küçücük bir parçası olduğunu ve mesele birey yaşaminin değil nesillerin sonsuz yaşayabilmesinin önemli olduğunu, doğanın kendisinin hayat olduğunu ve onun sonsuz yaşaması gerektiğini kavrarsa, ermiş ve özgür olacak. O zaman ölümlü hayatın anlamlı olduğunu kavrayacak. Matematiksel formülde önemli olan sonucun değil, sonuca götüren yolun olduğunu anlamış olacak. O yolun sabit olmadığını, sadece 2×2=4 değil, aynı zamanda 3+1=4, veya 12-8=4, 1+1+1+1=4, 23-5-8+2-6+3-5=4 vs vs ettiğini görecek, hayatın bitişi değil, kendisinin önemli olduğunu, yaşamanın bir ağaç gibi tek ve hür ve bir orman gibi kardeşcesine önemli olduğunu görmüş olacak.
Dostojevski
Evet. Haklısınız. Bende onu söylemeye çalıştım zaten. İnsan hayatına anlam veren bir sonuç, bir sonuca varması değil, sonuca götüren yoldur. Sonuç bitişdir, ölümdür. Yol ise hayatdır. Nasıl yaşadığıdır önemli olan. Yeterki kimse insanın önüne 4 olan sonucun yolunu tek formül olarak 2×2=4 şeklinde yukarıdan belirlemesin, Yeterki herkes 4’e varan yolu kendisi bulmaya fırsat sahibi olsun, kendi yolunu yürüyebilsin, özgür olsun. Bu özgürlüktür kişilikleri yaratan.
Çerniçevski
Evet. Budur zaten söylemeye çalıştığımız. Herkes gerçekten kendi çıkarını güttüğü zaman, iyilik yapmanın dezavantaş sağlamadığı koşulları yarattığımız zaman her birey 4’e varan yolunu, formülünü bulacak, özgürce mutlu ve anlamlı yaşayacaktır.
Mülayim Hüseyin 04.08.2017
24.09.2017 Moskova Maratonuna hazirlik
