ORTADOĞU’DA DEVLET İSLAMINA KARŞI, GEÇMİŞTE BİR HAK VE HALK MÜCADELESİ OLARAK; ZENC VE KARMATİLER HAREKETİ

Ortadoğuda, toplumsal mücadele son 2500 yıldır göksel kudrete vekaleten vahiye dayalı tek tanrılı dini kimlikli politikalar üzerinden yürüyor. Yahudilik öncesinden başlamak üzere, günümüzdeki İslami ağırlıklı bu süreç şu ana kadar da devam ediyor.

Bütün sosyal, sınıfsal, ve toplumsal sorunlar hala bu dini cilalı politik kimlikler üzerinden pozisyon alıyor. En son 1900 lü yıllardan sonra, Türkiye ve Irak, Suriye gibi bazı ülkelerde Baas benzeri rejimler ile din bayragı göreceli olarak perdelense de, güncel sosyal yaşamda ve devlet idolojilerinde hep canlı olarak yaşatılmıştır.

Nihayet son yirmi, otuz yıldır, başata körfez arap ülkeleri, iran ve nihayet son on yıldır tüm ortadoğuda, tüm hesaplaşmalar tekrar dini parolaların bayraktarlı altında yürütülen savaşlara sahne olmaktadır. Kuşkusuz bu süreç, genelde emperyal güçlerin de tetiklemesi ile daha da yaygınlık ve derinlik kazanmaktadır.

Bu gün modern toplumsal sosyolojinin değerleri ile, bölgenin gerici egemen iktidarları arasında da, sürmekte olan çok şiddetli bir mücadele ve savaş yürütülmektedir.

Bu yazımızda kısaca, geçmiş tarihsel süreçlerde, bu din odaklı sömürü iktidarlara karşı verilmiş mücadelelerden, Karmatilerin dönemine kısa bir atacağız.  Özellikle islami yorumlara dayalı, sosyal hak mücadelesi vermek isteyen kesimlere, tarihsel bir örneği hatırlatmak gerekmektedir.

İnsanlık tarihinde Ortadoğunun oldukça belirgin bir yeri vardır. Özellikle insanlığın yerleşik düzene geçmesinden sonraki yaşam sistemlerinde. Ortadoğunun insanlık tarihi, aynı zamanda bir dinler tarihidir.

Ortadoğu tüm tek tanrılı dinlerin merkezidir. Devletin iktidar aracı olarak kullandığı dinler, çıkışlarında zulme karşı bir hak ve halk hareketi iken, daha sonraları iktidarlarların menfaatlerini koruyan siyasi bir politikaya göre dizayin edilmişlerdir.  Zerdüştülük, Yahudilik, Hıristiyanlık ve İslamiyet, tümü de çıkışlarından sonra devlet dini ve siyasi politikasına dönüşmüşlerdir.

Bunlardan en son din olan islamiyeti temsil eden devletlerin durumu ortadadır. Bu devletlerin politikasına karşı, alternatif muhalefet yapan El Kaide, El Nusra, İşid, Müslüman kardeşler, Hizbulllah ve diğerler İslami gruplara bakınca, insanlık için din daha da korkuç bir hal almaktadır.

Devletlerin, din’i siyasi politikalarının bir aracı olarak kullanmalarına karşı, günümüzün muhalif islami grupları daha da, geriye giderek din’i Vahşetin aracına dönüştürmüşlerdir.

Ama bu hep böyle değildi. Mesala 7. yüzyıldan itibaren Devlet İslamına karşı onlarca, dini kimlikli ama yorum ve felsefeleri ile devlet dinine muhalif halk hareketi çıkmıştır.

Bunlardan biride Zenc ve Karmatiler hareketidir. Bu günün islami gruplarındaki akıl tutulmasına karşın, geçmişte halkların bir hak mücadelesi olarak yürütülen bu hareketlerden Karmatiler hareketini ve mücadelesini biraz yakından tanıyalım.

Afrika’nın çeşitli yörelerinden devşirtilerek, el-Cezire ve Basra havalisinde köle işçi olarak çalıştırılan ve insanlık dışı koşullarda yaşayan Zenciler (Miladi. 869) tarihinde Sahibuzzen diye tarihe adı geçen Ali b.  Muhammet liderliğinde ayaklandılar.  O dönemde hilafet makamında Muhtedi bulunuyordu.  Bu

yarı köle kitleler, ziraat işlerinde çalıştırılıyordu.  Bunlar daha öncede Hicri 70-Miladi 680 tarihinde baş kaldırmışlar ve Haccac’ın Valiliği sırasında beş yıl süren isyan bastırılmıştır.  Zenc (Zenci) isyanının lideri Sahibuzzene Ali bin Muhammet ez-Zenci isyan bastırıldıktan sonra Hicri 270-Miladi 883 tarihinde idam edildi.  Sahibuzzene Azerbaycan asıllı ve Rey kentinin bir köyünde doğmuştu.  Zenc isyanı İslam egemenliğine karşı ezilen, emekçi ve işçi eylemi olarak başladı.  Kısa zamanda bölgesinde Abbasi’lerden memnun olmayan herkesi etkiledi.  Hallac-ı Mansur da bu isyanla ilişkisi olduğu gerekçesiyle katledilmişti.  Bu hareketin en önemli müttefikleri Karmatiler ve İsmail’iler idi .

Karmatilik, Fatimilerin bir hareketidir.  Bu hareket adını kurucu lider Hamdan bin Eş’as el Karmat’dan almıştır.  Karmat hareketinin lideri Karmat, Zenc isyanının lideri sahibi Zenc ile Küfe’de görüşmüştür.  Karmati hareketi Abbasi İslam devletini yüz yıl boyunca rahatsız etmiş ve uğraştırmıştır.  Karmati hareketi gizli – mistik sosyalist bir düşünce ve siyaset hareketidir (özellikle Tassavufu, felsefi olarak ciddi derecede besleyen bir harekettir).

Karmati’lerin amacı, İslam adına ancak, İslam’dan saparak zulüm ve eşitsizliği kitlelerin kaderi haline getiren bir yönetimi iktidardan uzaklaştırıp adalet ve eşitlikçi bir islami düzen getirmekti.  Karmati hareketi illegal (gizliliği esas alan) bir örgütlenme idi.  Liderinin de gerçekte kim olduğu tam olarak bilinmiyor.  Karmatilik etkisini Babai ve Simavnalı isyanlarında görmek mümkündür.

Karmatilerin mücadele hayatları, eşine her yerde rastlanamayan bir gizli anlaşma (şifre) ve haberleşme sistemiyle yürürdü.  Bu her şeyden önce gizli bir istihbarat olarak algılanmıştır.

Tüm Karmati Dai’ler (davetciler) halk arasında kot adlarıyla bilinirdi.  Haberleşme ve genel mekanlardaki (Halk içinde) anlaşmaları Cifir ile yani harflere verilen özel numaralar ile yapılırdı.  Günümüzde kullanılan şifre (cifir) sistemi Karmati’lerin eseridir.

Karmati elemanlarının çok sağlam karakterli, gözü pek, vefalı ve sadakatte zirve kişiler olmaları gerekirdi.  Gizlilik, sadakat ve cesaret ile birlikte olursa sonuç verir.  Karmatilik kişiler bazında baktığımızda meçhul olarak kalmaktadır.  Çünkü bu hareketin ünlü eseri olan “İhvan Risaleleri“inden ilkeleri, amaçları ve felsefeleri anlatılır.  Yani hareketin Manifestosudur.  Bu eseri vücuda getiren kişiler bile adlarını deşifre etmemişlerdir.  Tarihin bilinmezleri arasında kalmayı yeğlemişlerdir.  Hareketin ilk merkezleri Vasıt, Hamdân, Abdân ve Dindan’dır.  İkinci önemli Merkez Bahreyn veya Halic bölgesi olmuştur.

Bu hareket ve ondan sonraki Babek, Hürrem, Babailer, Şeyh Bedreddin gibi bir çok hareket, dini siyasallaştırıp bir gasp ve sömürü aracına çeviren devletlerin iktidarlarına karşı mücadele etmişlerdir.

Bugün de, Türkiyede İslam’ı iktidarını korumak için bir araca çevirip, halklar ve inanaçlar arasında kin ve nefret politikalarına dönüştüren, bu amaç ile bağnaz ve vahşet uygulayan örgütler kuran-destekleyen yönetimlere karşı, dini toplumsal Hak ve Adaletin mücadelesinde değerlendirecek islami dini önderler ve örgütler karmatilerin mücadelesinden çok şey öğrenmelidir.

Ali Köylüce